Optymizm według wielu osób to jedna z wartości, która sprawia, że życie staje się znacznie piękniejsze i łatwiejsze. Jest ona niezwykle przydatna w momencie, gdy pojawiają się mniejsze i większe kryzysy. Ze względu na to, sporo rodziców chce nauczyć tego podejścia do życia swoje dzieci. Często z tym w parze idzie również praktyka wdzięczności. Dowiedz się, w jaki sposób wprowadzić psychologię pozytywną w wychowanie dzieci i jak nauczyć je optymizmu i wdzięczności.
Czym jest optymizm?
Słowo optymizm jest obecne w życiu każdego człowieka. Nie wszyscy muszą jednak praktykować takie podejście do życia. Należy jednak wiedzieć, że coraz więcej badań i teorii wskazuje na to, że wartość ta umożliwia prowadzenie satysfakcjonującego życia.
Pojęcie optymizmu po raz pierwszy pojawiło się w znaczeniu filozoficznym i oznaczało nic innego, jak pozytywne nastawienie do życia w wielu jego aspektach. Mimo pojawiających się nowych badań, a także rozszerzeniu słowa na inne dziedziny nauk, ta definicja najbardziej oddaje wartość tego słowa. Należy wiedzieć, że optymizm opiera się nie tylko na teraźniejszości, a więc tym, co dzieje się tu i teraz, ale dotyczy również przeszłości i przyszłości.
Psychologia pozytywna podkreśla, że optymizm jest przekonaniem, że dobro zawsze wygrywa nad złem. Idąc tym torem, można śmiało powiedzieć, że optymiści, czyli osoby, które żyją według tej filozofii, wierzą, że wszystko, co się dzieje w ich życiu prędzej, czy później nabierze dla nich pozytywny wydźwięk.
Czy optymizm jest w życiu ważny?
Wiele osób uważa, że optymizm jest jedną z najważniejszych wartości, jaką można się w życiu kierować. Istnieją również naukowe dowody, którymi zajmuje się psychologia pozytywna, że praktykowanie optymistycznego podejścia do życia wpływa korzystnie na ogólny dobrostan danej osoby. Według psychologów takich, jak Charles Carver, Michael Scheier, Neil Einstein, Janusz Czapiński czy Martin Seligman do pozytywnych skutków optymizmu można zaliczyć między innymi:
- zdrowie fizyczne (optymiści częściej podejmują zachowania prozdrowotne, a także są bardziej skorzy do przestrzegania zaleceń lekarzy),
- ogólny dobrostan psychiczny,
- większą odporność na sytuacje stresowe,
- doświadczanie większej liczby pozytywnych wydarzeń,
- otrzymywanie większej ilości wsparcia w trudnych sytuacjach,
- radzenie sobie w sytuacjach wymagających adaptacji (przystosowania i przyzwyczajenia się do nowego miejsca, sytuacji),
- wzmacnianie układu odpornościowego,
- zmniejszanie ryzyka wystąpienia zaburzeń psychicznych takich, jak depresja, zaburzenia lękowe.
Wdzięczność – czym dokładnie jest?
Wdzięczność, podobnie jak optymizm, swój początek zawdzięcza już czasom filozofii starożytnej. Po raz pierwszy pojęcia tego użył filozof Seneka w swoim traktacie „O dobrodziejstwach”. W późniejszym czasie definicję tego słowa znacznie poszerzył święty Tomasz z Akwinu, podkreślając, że jest to jedna z ważniejszych wartości w życiu, na którą składają się takie czynności:
- przyznanie, że otrzymało się coś, za co warto być wdzięcznym,
- wyrażenie pochwały oraz podziękowania,
- odwzajemnienie się wobec darczyńcy.
Współczesna psychologia podkreśla, że wdzięczność można traktować również jako reakcję emocjonalną, która pojawia się w momencie otrzymania dobra od drugiej osoby, lub w przypadku osób wierzących – siły wyższej. Bycie wdzięcznym nie sprowadza się jednak wyłącznie do wyrażania tego w gestach czy słowach. Niekiedy wartość tą można praktykować samodzielnie, poprzez docenianie tego, co dzieje się w danej sytuacji.
Wdzięczność to wartość, która jednym przychodzi znacznie łatwiej niż innym. Według wielu koncepcji psychologicznych można się jednak jej nauczyć poprzez wdrażanie do swojej codzienności pewnych praktyk. Należy natomiast pamiętać, że nie każdy będzie umieć doznawać uczucie wdzięczności. Zazwyczaj dzieje się tak ze względu na brak wdrażania tej wartości w trakcie wychowania.
Nie ma wątpliwości co do tego, że wdzięczność jest niezwykle przydatna. Służy ona nie tylko pogłębianiu i polepszaniu relacji społecznych, ale jest także potrzebna do realizowania własnych potrzeb (np. celów zawodowych). Wdzięczność pozwala także na akceptowanie i docenianie tego, co przydarza się danej osobie, co pozytywnie wpływa na umiejętność radzenia sobie z sytuacjami trudnymi i ułatwia dostrzeganie optymizmu w codziennym funkcjonowaniu.
Dlaczego warto nauczyć dziecko optymizmu i wdzięczności?
Ze względu na liczbę pozytywnych skutków płynących z praktykowania optymizmu i wdzięczności, wielu rodziców marzy o tym, aby ich dzieci kierowały się właśnie tymi wartościami. Pozwalają one bowiem na znaczne polepszenie satysfakcji z życia. Co prawda, podejścia do życia opartego na obu tych pojęciach można nauczyć się nawet w późnej dorosłości, to jednak im szybciej do życia będą one wprowadzone tym, łatwiej będzie je praktykować.
Jak wspomniano wcześniej, wdzięczność i optymizm pozytywnie wpływają na dobrostan psychiczny. W znaczeniu dzieci i młodzieży jest to niezwykle ważne, ponieważ to one mają obecnie wiele trudności z radzeniem sobie z mniejszymi i większymi kryzysami. Dane statystyczne dotyczące zwiększania się liczby zaburzeń psychicznym w młodym wieku niepokoją wielu rodziców. Wprowadzenie do codziennej rutyny praktyki obu tych wartości może znacznie zminimalizować ryzyko pojawienia się tego rodzaju problemu. Należy jednak wiedzieć, że jest to jedna z wielu czynności profilaktycznych, jaką należy praktykować z dziećmi. Poza nią najmłodszym należy zapewnić również takie wartości jak między innymi obecność, uważność czy bezpieczeństwo.
Trzeba mieć na uwadze fakt, iż praktyka wdzięczności i optymizmu nie jest lekarstwem na zaburzenia psychiczne, ani pewnym sposobem na zmniejszenie ryzyka ich wystąpienia. W przypadku, gdy dziecko doświadcza trudności na tle psychicznym, koniecznie należy udać się do specjalisty np. psychiatry czy psychologa dziecięcego. Wdzięczność i optymizm mogą jedynie towarzyszyć dziecku i jego rodzicom w procesie terapeutycznym poprzez rozwijanie kompetencji społecznych i emocjonalnych.
Jak nauczyć dziecko wdzięczności?
Wdzięczność jest wartością, która przydaje się nie tylko w ocenie subiektywnej, ale jest ona postrzegana jako potrzeba w ocenie społecznej. Umiejętność dostrzegania i doceniania sprawia, że wzrasta bowiem nie tylko satysfakcja z życia, pewność siebie, ale również możliwość funkcjonowania w społeczeństwie.
Aby nauczyć dziecko wdzięczności, koniecznie należy zacząć od siebie. Najmłodsi uczą się przez modelowanie, co oznacza, że obserwując starsze od siebie osoby, powtarzają ich zachowanie. Jeśli rodzic będzie narzekał, marudził i nie doceniał nawet najmniejszych rzeczy, to dziecko będzie zachowywało się dokładnie tak samo. Warto więc zwracać uwagę na to, aby maluch obserwował już od najmłodszych lat to, że dorośli dziękują innym i są wdzięczni za to, co im się przytrafia. Dotyczy to zarówno sytuacji, w których wdzięczność jest wyrażana wobec dziecka, jak i innych osób.
Drugim krokiem jest przeprowadzenie rozmowy z dzieckiem, mającej na celu przedstawienie pojęcia wdzięczności i pozytywnych skutków, jakie płyną z jej praktykowania. Warto pamiętać o tym, aby język komunikacji był dostosowany do wieku najmłodszych.
Jednym z najlepszych sposobów na naukę wdzięczności dziecka jest wspólne mówienie o radościach dnia codziennego. Taki mały rodzinny rytuał można przeprowadzać codziennie podczas kolacji lub przed snem. Wystarczy, że wspólnie z dzieckiem wymieni się kilka rzeczy, za jakie można być wdzięcznym w dzisiejszym dniu. Podczas tej praktyki warto przypominać dziecku, że za dobre i przydatne zachowanie osób wobec nas również warto im dziękować. Jeśli najmłodszy otrzymał prezent od bliskiej osoby, wspólnie z nim można stworzyć fizyczną formę podziękowania w postaci karteczki, listu lub małego upominku.
Jak nauczyć dziecko optymizmu?
Optymizm jest równie ważny co wdzięczność. Trzeba jednak pamiętać, aby był on racjonalny, a nie przerysowany i nieadekwatny do tego, co się dzieje. Jeśli dziecko przeżywa kryzys, nie należy wymuszać na nim wdzięczności, czy optymistycznego podejścia do sytuacji. Tutaj warto wziąć pod uwagę to, że najmłodsi zazwyczaj postrzegają trudne wydarzenia zupełnie inaczej. Ich emocji i odczuć nie należy w żaden sposób minimalizować.
Jeśli sytuacja sprzyja znalezieniu, choć małego cienia optymizmu lub dziecko samo wyraża taką chęć, jednak nie potrafi tego nazwać, warto z nim porozmawiać. W trakcie rozmowy dobrze jest zadać najmłodszym pytania takie, jak:
- jakie dobre rzeczy przydarzyły Ci się dzisiaj,
- co wywołało uśmiech na Twojej twarzy w ciągu tego dnia.
Należy pamiętać, że praktyka optymizmu dla najmłodszych nie należy do najłatwiejszych zadań. Bardzo często dzieci oceniają siebie, sytuacje lub inne osoby w sposób surowy. W momencie, gdy się tak dzieje, nie należy narzucać mu swojej opinii, a jedynie otworzyć bardziej temat i skłonić dziecko do przemyśleń. W tym przydatne okazują się takie pytania:
- jaka jest jedna rzecz, z której jesteś dziś najbardziej zadowolony/a,
- co możesz zrobić innego, aby następnym razem poszło Ci lepiej,
- co powiedziałbyś innej osobie, która myśli w ten sposób.
Korzystając z tych pytań, należy pamiętać, że powinny one być dostosowane do wieku dziecka. Nie każdy pięciolatek zrozumie tego rodzaju pytanie, a jeszcze młodsi nie będą umieć wejść w przysłowiowe buty kogoś innego.
Praktykę wdzięczności, jak i optymizmu można zacząć już od najmłodszych lat dziecka. Fundamentem jest przekazywanie im dobrych nawyków. Kolejną rzeczą, jaką warto robić, to rozmawianie oraz wspólne docenianie momentów dnia codziennego. Regularność sprawi, że dziecko z czasem będzie robiło to samodzielnie, a wartości takie, jak wdzięczność i optymizm, staną się dla niego naturalnym stanem rzeczy.
