Twoje dziecko przejawia trudności w czytaniu i pisaniu? Zastanawiasz się, na podstawie których symptomów diagnozowana jest dysleksja? Dowiedz się, w jaki sposób rozpoznawać objawy tego zaburzenia i co zrobić, jeśli będą one nasilone.
Czym jest dysleksja?
Dysleksja to zaburzenie, które diagnozowane jest u około 13% dzieci w Polsce. Zgodnie z przyjętą w naszym kraju definicją obejmuje ona trudności czytaniu i pisaniu w momencie, gdy rozwój umysłowy najmłodszego jest prawidłowy. Bardzo często zaburzenie to obejmuje takie problemy, jak:
- występowanie wybiórczych niepowodzeń w nauce czytania,
- niemożność opanowania poprawnej pisowni,
- trudności w nauce opanowania poziomu graficznego pisma (jeśli ten objaw jest nasilony, można mówić o dysgrafii).
Wiele osób nie potrafi rozróżnić trzech zaburzeń dotyczących właśnie specyficznych trudności w zakresie poprawnego komunikowania się. Według profesor M. Bogdanowicz, której definicja uznawana jest w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, dysleksja dotyczy trudności w czytaniu, natomiast dysortografia kwalifikowana jest jako problem z opanowaniem poprawnej pisowni. Dysgrafią, którą wspomniano wcześniej, nazywa się natomiast wszelkie trudności w opanowaniu pisma kaligraficznego.
Należy podkreślić, że wszelkie trudności w zakresie czytania i pisania, które wynikają z innych chorób lub są wynikiem niepoprawnego funkcjonowania narządów zmysłu np. wzroku czy niedosłuchu, nie są zaliczane do tych zaburzeń.
Skąd wiedzieć, że dziecko ma dysleksję?
Dysleksja to coraz częściej diagnozowane zaburzenie. Nie każdy rodzic jednak zdaje sobie sprawę, że problem ten może dotyczyć również jego dziecka. Do objawów, które mogą (ale nie zawsze muszą) wskazywać na dysleksję zalicza się przede wszystkim:
- opóźnione odruchy wrodzone u niemowląt,
- opóźniony rozwój mowy,
- niemożność rozpoczęcia chodzenia,
- niechęć do zajęć manualnych,
- upraszczanie grup spółgłoskowych,
- skracanie wyrazów,
- mylenie liter,
- nieczytelne pismo,
- trudności w nauce,
- niemożność lub kłopoty z czytaniem,
- kłopoty z pamięcią,
- problem z artykulacją wyrazów.
Jak diagnozowana jest dysleksja?
W momencie, gdy u dziecka zauważy się problemy mogące sugerować jeden z trzech zaburzeń na tle dyslektycznych, konieczne jest przeprowadzenie diagnozy. Pierwsze objawy najczęściej zauważają rodzice lub nauczyciele edukacji przedszkolnej, lub wczesnoszkolnej.
Badanie dysleksji przeprowadzane jest w poradni psychologiczno-pedagogicznej. W trakcie diagnozowania konieczne jest przeprowadzenie tzw. wywiadu środowiskowego. Z tego powodu rodzice często proszeni są o dostarczenie pisemnej opinii nauczyciela na temat funkcjonowania danego ucznia. Zespół specjalistów do diagnozowania dysleksji składa się m.in. z takich specjalistów, jak:
- psycholog,
- pedagog,
- logopeda.
W przypadku konieczności rozszerzenia diagnozy, możliwe jest również włączenie do zespołu lekarzy takich, jak laryngolog i okulista.
Jak wspomniano wcześniej, dysleksja diagnozowana jest u dzieci, które nie mają trudności w zakresie rozwoju intelektualnego. W celu wykluczenia takowych przeprowadzane jest badanie psychologiczne, w którego trakcie bada się:
- koncentrację,
- pamięć,
- postrzeganie słuchowe,
- postrzeganie wzrokowe,
- zdolności motoryczne.
Zadaniem pedagoga jest natomiast ocena tego, czy błędy, jakie popełnia uczeń, są w zakresie programu nauczania dostosowanego do wieku dziecka, czy też nie.
W trakcie diagnozy uwzględniane są dane indywidualne dziecka, takie, jak wiek, zakres zaburzeń, stopień umiejętności radzenia sobie z trudnościami czy nawet rozwój umysłowy. W opinii diagnostycznej, która najczęściej przyjmuje formę opisową, znajdują się takie elementy, jak:
- opis przyczyn trudności dziecka,
- ocena rozwoju dziecka,
- opis funkcji poznawczych,
- diagnoza,
- zalecenia dotyczące wymagań edukacyjnych,
- zalecenia dotyczące wspierania dziecka pod kątem zaburzenia.
Dysleksja na tle innych zaburzeń psychologicznych dzieci
Należy podkreślić po raz kolejny, że dzieci, u których diagnozuje się dysleksję, nie różnią się od innych osób w tym samym wieku pod względem funkcjonowania psychicznego czy poziomu inteligencji. Trudność, z jaką mają one do czynienia, jest związana wyłącznie z niemożnością opanowania poprawnego czytania, wiążącego się często z nieumiejętnością prawidłowego pisania.
W świecie psychologii istnieje teoria, że obecność dysleksji u dziecka może prowadzić do zaburzeń w sferze emocjonalnej. Najmłodsi mają trudności w czytaniu i pisaniu, a to przenosi się również na inne elementy codzienności. Zazwyczaj zdiagnozowanie dysleksji idzie w parze z jednym lub więcej objawów takich, jak:
- zakłócenia słuchu fonemowego,
- słaba świadomość fonologiczna,
- nieumiejętność przetwarzania wzrokowego,
- obniżony zasób słownictwa,
- trudności emocjonalne.
Dziecko doświadczając tego rodzaju trudności, w konsekwencji funkcjonuje poniżej swoich umiejętności oraz wymagań ze strony środowiska (np. konieczność zapamiętywania tabliczki mnożenia, nauka i zapis chemicznych wzorów, opanowanie mapy geograficznej itd.). Problem ten zaczyna mu znacznie doskwierać, co w konsekwencji może prowadzić do negatywnych skutków emocjonalnych. Dziecko czuje się inaczej (często gorzej) od rówieśników, co znajduje skutki w niskiej samoocenie i negatywnym obrazie siebie. Bardzo często maleje również motywacja do nauki, a także osiągania wysokich wyników w innych obszarach życia.
Ze względu na wyżej wymienione kwestie, niezbędne jest nie tylko zdiagnozowanie dysleksji w możliwie najszybszym czasie, ale również wspieranie dziecka w trakcie terapii.
Jak wygląda edukacja dziecka z diagnozą dysleksji?
Osobami, które mają częsty kontakt z dzieckiem poza jego rodzicami, są nauczyciele i cała kadra pedagogiczna. W momencie, gdy uczeń przynosi do szkoły opinię z poradni psychologiczno-pedagogicznej o stwierdzonym zaburzeniu, osoby te dostają listę wskazówek i zaleceń dotyczących wspierania dziecka w procesie nauczania. Bardzo często pomocne są takie metody, jak:
- angażowanie wielozmysłowe,
- powtarzanie tekstu na głos,
- notowanie,
- dotyk modeli czy eksponatów,
- stosowanie wyrażeń łatwych do zapamiętania np. wiersze, rymowanki,
- ćwiczenia ruchowo-wzrokowe.
Uczeń z dysleksją posiada również możliwość korzystania ze specjalnych dostosowań w formie zindywidualizowanej formy oceniania. W tym przypadku największe znaczenie powinny mieć wypowiedzi ustne dziecka. Formy sprawdzania powinny natomiast przyjmować postać krótką i czytelną. Najczęściej dziecko z dysleksją siedzi w pierwszej ławce, blisko nauczyciela. Celem tego jest możliwość monitorowania postępów ucznia przez nauczyciela, a także stałe wspieranie go w razie potrzeby.
Niedostateczne diagnozowanie dysleksji u dzieci
Wiele nauczycieli jest zmartwiona ze względu na rosnącą liczbę opinii, w których zdiagnozowana jest dysleksja. Bardzo często problemem jest powtarzanie zaleceń słowo w słowo, niezależnie od tego, którego dziecka dotyczy opinia. Ze względu na to rośnie poziom frustracji związanej z niewiedzą tego, w jaki sposób mogą oni indywidualnie wspierać danego ucznia. To sprawia, że coraz więcej pedagogów nie zwraca również uwagi na zalecenia lub minimalizuje problem. Istotne jest więc nie tylko spotkanie się z nauczycielem w celu przekazania opinii, ale także podzielenie się informacją na temat potrzeb dziecka, rozwoju terapii, a także innych ewentualnych kwestii indywidualnych.
Jak wspierać dzieci z dysleksją?
Ze względu na rozstrzał trudności, z jakimi borykają się najmłodsi, u których diagnozowana jest dysleksja, konieczne jest ich wspieranie. Pomoc mogą okazywać nie tylko nauczyciele, terapeuci, ale przede wszystkim rodzice. Priorytetem jest zapewnienie im odpowiedniego wsparcia w postaci diagnozy oraz terapii. Poza tym opiekunowie powinni również:
- zapewniać dziecku poczucie bezpieczeństwa,
- umożliwiać najmłodszym rozmowę w sytuacjach, gdy tego potrzebują,
- wzmacniać pozytywne strony dziecka (werbalnie i nie tylko),
- obserwować preferencje dziecka i zachęcać je do ich rozwijania,
- nie wykonywać obowiązków za dziecko,
- wdrażać techniki umożliwiające naukę (np. dzielenie materiału na mniejsze części, pilnowanie harmonogramu dnia itd.),
- uczyć dziecko współpracy, sięgania po pomoc i porozumiewania się z innymi,
- zapewniać im nie tylko wsparcie, ale przede wszystkim swoją obecność i czas,
- cieszyć się wszystkimi sukcesami dziecka.
Wielu specjalistów podkreśla, że dysleksja nie jest chorobą uleczalną, jednak po wdrożeniu odpowiedniego wsparcia ze strony rodziców, nauczycieli i terapeutów, możliwe jest skuteczne zminimalizowanie objawów i skorygowanie braku umiejętności niemal do minimum. Dzięki temu dziecko może funkcjonować prawidłowo nie tylko w czasie szkolnym, ale również w dorosłości.
